विक्रम संवत् २०८१ नेपालका लागि तीतो र मीठो अनुभवको मिश्रण बोकेर बित्यो। यो वर्षले राजनीतिक अस्थिरता, सामाजिक तनाव, आर्थिक चुनौती र नेतृत्वको विश्वसनीयतामाथि प्रश्न उठायो। तर, यही पृष्ठभूमिमा नयाँ वर्ष २०८२ लाई नयाँ जागरण र सुधारको अवसर बनाउनुपर्ने पाठ पनि सिकायो।
२०८१ को तस्वीर: उद्दण्डता र निराशाको वर्ष
- तीनकुने प्रकरण: चैत १५ मा काठमाडौँको तीनकुनेमा भएको राजावादी प्रदर्शनले हिंसात्मक रूप लियो। दुर्गा प्रसाईंको नेतृत्वमा भएको यो प्रदर्शनमा दुई जनाको ज्यान गयो, २० जना घाइते भए, र करोडौँको सम्पत्ति नष्ट भयो। सरकारको कमजोर तयारी र संयमले स्थिति नियन्त्रण गर्न नसकेको देखियो।
- पूर्वराजाको विवाद: पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहले नयाँ वर्षको पूर्वसन्ध्यामा जारी गरेको भिडियो सन्देशमा संवैधानिक राजतन्त्रको कुरा उठाए। तर, २०६१ माघ १९ मा उनैले बहुदलीय संविधान खारेज गरेको इतिहासले उनको आग्रहलाई लोकतन्त्रवादीले स्वीकार्ने सम्भावना न्यून छ।
- रवि लामिछानेको पतन: राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछानेको आवेग र सहकारी ठगी प्रकरणले उनको राजनीतिक करिअर धराशायी बन्यो। उनको पक्राउले वैकल्पिक शक्तिको आशा बोकेको रास्वपालाई ठूलो धक्का लाग्यो।
- नेतृत्वको सिन्डिकेट: केपी शर्मा ओली, शेरबहादुर देउवा र पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को बारम्बार दोहोरिने नेतृत्वले जनतामा निराशा छायो। यी तीन नेताको ‘म्युजिकल चियर’ले लोकतान्त्रिक संस्थाहरूलाई कमजोर बनायो।
समस्याको जड: विधायिका, कार्यपालिका र न्यायपालिकाको कमजोरी
- विधायिका: कानुन निर्माणमा ध्यान नदिने प्रवृत्ति।
- कार्यपालिका: जिम्मेवारीबाट पन्छिएर अरूलाई दोष दिने शैली।
- न्यायपालिका: सर्वसाधारणले न्यायको अनुभूति गर्न नसक्ने अवस्था।
यो त्रिपक्षीय कमजोरीले सुशासन र विश्वासको संकट निम्त्याएको छ। सरकार र प्रतिपक्षबीचको भूमिका अस्पष्ट छ। सरकारका नेताहरू ‘यो गर्नुपर्छ, त्यो गर्नुपर्छ’ भन्दै भाषणमा व्यस्त छन्, तर कार्यान्वयनमा ध्यान दिँदैनन्। प्रतिपक्षमा ‘वेटिङ गभर्नमेन्ट’को धैर्य र संसदीय अभ्यासको तर्कपूर्ण प्रस्तुति देखिएन।
आर्थिक चुनौती: आत्मनिर्भरताको खाँचो
अर्थतन्त्रमा अरूको सामान बेच्ने प्रवृत्तिबाट माथि उठेर आफ्नै उत्पादन बढाउनुपर्ने आवश्यकता छ। आत्मनिर्भर अर्थतन्त्र निर्माण नगरेसम्म समृद्धिको सपना अधुरो रहनेछ।
समाजको चाहना: नयाँ अनुहार र विश्वास
नेपाली समाजले न त सामन्ती राजतन्त्रको पुनरागमन चाहन्छ, न त पुराना नेताहरूको सिन्डिकेट। जनताको माग नयाँ नेतृत्व र विश्वासिलो लोकतान्त्रिक अभ्यास हो। दशकौँदेखि सत्तामा जमेका नेताहरूले लोकतान्त्रिक संस्थालाई कमजोर बनाएका छन्। अब दलहरूभित्र ‘फ्रेस स्टार्ट’ र नयाँ अनुहारको खाँचो छ।
सरकारको परिभाषा: विस्तृत र समावेशी
लोकतन्त्रमा सरकार केवल प्रधानमन्त्री र मन्त्रीमा सीमित छैन। यो सत्तापक्ष, प्रतिपक्ष, सेना, प्रहरी, निजामती कर्मचारी र निजी क्षेत्रको साझा प्रयास हो। सुशासनका लागि सबैले आ-आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्नुपर्छ।
२०८२ को अपेक्षा: जागरण र नयाँ जोश
नयाँ वर्षले निराशा र आलस्यलाई पन्छाएर आशा र जाँगरको सञ्चार गरोस्। प्रविधि र सूचनाले नजिकिएको विश्वमा युवाहरूलाई पालुवाजस्तै पलाउन दिने वातावरण बनोस्। पुराना अनुहारको सट्टा नयाँ नेतृत्व र जोशले राजनीतिमा ताजापन ल्याओस्।
निष्कर्ष: २०८१ ले हामीलाई सुशासन, जवाफदेही नेतृत्व र आत्मनिर्भरताको महत्त्व सिकायो। अब २०८२ मा यी पाठलाई व्यवहारमा उतारेर नयाँ जागरणको मार्ग कोर्ने बेला आएको छ।
प्रकाशित मिति: १ बैशाख २०८२, सोमबार १२:१७
