चैत १५, २०८१ मा काठमाडौँको तीनकुनेमा भएको राजावादी प्रदर्शन हिंसात्मक बन्दा दुई जनाको ज्यान गयो, २० जना घाइते भए, र करोडौँको सम्पत्ति नष्ट भयो। यो प्रदर्शनका मुख्य कमान्डर भनिएका मेडिकल व्यवसायी तथा राजावादी अभियन्ता दुर्गा प्रसाईं १४ दिन फरार रहेपछि चैत २९ मा पक्राउ परे। भारतको आसाम, बक्सा जिल्लाबाट झापाको चन्द्रगढी हुँदै काठमाडौँ ल्याइएका उनलाई नेपाल प्रहरीले भद्रपुरबाट पक्राउ गरेको विज्ञप्ति जारी गर्यो।
प्रसाईंले प्रदर्शनपछि काठमाडौँमै रहेको दाबी गर्दै दुई भिडियो सन्देश जारी गरेका थिए। तर, उनी पशुपतिनगर, दार्जिलिङ हुँदै आसामको गुवाहाटी पुगेका थिए। आसाम प्रहरीले पक्राउको तयारी गरेपछि उनले आत्मसमर्पण गरेको उनको सचिवालयले जनाएको थियो। नेपाल र भारतबीच कैदी आदानप्रदानको स्पष्ट व्यवस्था नहुँदा प्रहरीले उनको पक्राउलाई गोप्य राख्न खोजे पनि मिडियामा हल्ला फैलिएको थियो।
काठमाडौँ जिल्ला अदालतले प्रसाईंलाई १२ दिन हिरासतमा राखेर अनुसन्धान गर्न अनुमति दिएको छ। उनमाथि राज्यद्रोह, ज्यान मुद्दा, संगठित अपराध, र सार्वजनिक सम्पत्ति तोडफोडजस्ता गम्भीर अभियोग लाग्न सक्छ। राप्रपाका नेताहरू रवीन्द्र मिश्र र धवलशमशेर राणामाथि पनि यसै प्रकरणमा राज्यद्रोहको अनुसन्धान भइरहेको छ।
को हुन् दुर्गा प्रसाईं?
तेह्रथुमको आठराईमा २०२८ वैशाख ८ मा सामान्य किसान परिवारमा जन्मेका दुर्गा प्रसाईंले ८ कक्षा पछि पढाइ छोडे। रिसाहा स्वभावका उनलाई स्कूलले शिक्षकमाथि अभद्र व्यवहार गरेको भन्दै कारबाही गरेपछि उनले पढाइ छोडे। आर्थिक कमजोरीले तेह्रथुमबाट झापाको शनिश्चरे बसाइँ सरेको उनको परिवारले उनको सानै उमेरमा उमा गिरीसँग विवाह गरिदियो। उमाको ससुराली गिरीबन्धु टी–इस्टेटसँग सम्बन्धित धनी परिवारको नातेदार थियो। उनको बीएण्डसी अस्पतालको नाम सासुससुरा भगवान र चन्द्रमायाको नामबाट राखिएको हो।
विवादास्पद यात्रा: भैँसीपालनदेखि राजावादी अभियानसम्म
- सुरुवात: प्रसाईंले झापामा ग्रील फ्याक्ट्रीमा काम गरे, युरोपमा भैँसी फारममा जागिर गरे, र फर्केर बिर्तामोडमा भैँसीपालन सुरु गरे। हरियाणाबाट ल्याएका उन्नत भैँसीको व्यवसाय राम्रो चले पनि बैंकको कर्जा र ब्याज तिर्न नसक्दा चौपट भयो।
- माओवादी जोड: ससुरालीको अंश मुद्दा र आर्थिक संकटले उनलाई माओवादीतिर धकेल्यो। द्वन्द्वकालमा उनी भूमिगत भए, सेनाले हिरासतमा राख्यो, तर परिवारको कांग्रेसी प्रभावले रिहा भए। माओवादीको धम्कीले ससुरालीको जग्गा बाँडफाँट गराएको आरोप उनमाथि छ।
- जग्गा कारोबार र मेडिकल व्यवसाय: सालासँग मिलेर जग्गा प्लटिङबाट पैसा कमाए। काठमाडौँ र बिर्तामोडमा कारोबार विस्तार गर्दै बीएण्डसी मेडिकल कलेज र पूर्वाञ्चल क्यान्सर अस्पताल स्थापना गरे।
- राजनीतिक उलटफेर: सुरुमा कांग्रेस, माओवादी हुँदै एमालेमा जोडिए। २०७४ मा ओली र प्रचण्डलाई आफ्नो भक्तपुरको घरमा मार्सी चामलको भात खुवाएर चर्चित बने। मेडिकल कलेजको सम्बन्धन र झापाबाट टिकटको आशामा ओलीसँग नजिकिए, तर अपेक्षा पूरा नहुँदा २०७९ मा एमालेले निष्कासित गर्यो।
- राजावादी अभियान: २०८० मा मेचीपुलमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रसँगै मञ्च साझेदार बनेर राजसंस्था र धर्मसापेक्षताको अभियान चलाए। ‘नागरिक बचाऊ अभियान’ लाई ‘राष्ट्र, राष्ट्रियता, धर्म–संस्कृति तथा नागरिक बचाऊ महाअभियान’ बनाए।
ऋण र विवाद
प्रसाईंमाथि विभिन्न बैंकबाट ७ अर्ब ऋणको आरोप छ, यद्यपि उनले चुकाइरहेको दाबी गर्छन्। २०१८ मा बंगलादेशमा नेपाली छात्रामाथि गरेको टिप्पणीले मानहानिको मुद्दा खेपे। चिकित्सा शिक्षा आयोगका उपाध्यक्षमाथि २० करोड घुस मागेको आरोप लगाएपछि गाली बेइज्जतीको मुद्दा पनि सामना गरे।
उनका छोरा डा. निरञ्जन र छोरी डा. चन्दा शान्त स्वभावका छन्। बीएण्डसी र क्यान्सर अस्पताल मुख्यतः सन्तान र सालाले हेर्छन्। प्रसाईंको उग्र र अराजक छविका बाबजुद उनको परिवार भद्र मानिन्छ।
अब के हुन्छ?
प्रसाईंमाथि तीनकुने प्रकरणमा गम्भीर मुद्दा लाग्ने सम्भावना छ। राज्यद्रोहजस्तो जटिल अभियोगले उनको राजनीतिक र व्यावसायिक भविष्य अनिश्चित बनेको छ। यो प्रकरणले राजावादी आन्दोलन र नेपालको गणतान्त्रिक व्यवस्थाबीचको तनावलाई थप उजागर गरेको छ।
निष्कर्ष: दुर्गा प्रसाईंको पक्राउ २०८१ को सबैभन्दा ठूलो विवादको परिणाम हो। उनको यात्रा—भैँसीपालनदेखि मेडिकल व्यवसायी, माओवादी हुँदै राजावादी अभियन्तासम्म—नेपालको जटिल सामाजिक र राजनीतिक परिदृश्यको दर्पण हो। अब अदालतले उनको भविष्य तय गर्नेछ।
प्रकाशित मिति: १ बैशाख २०८२, सोमबार १२:४५
